1990'da dünyaya 'barış ve kardeşlik' mesajları veren SSCB lideri Mihail Gorbaçov, Azerilere başka bir şeyi reva görecekti: Kızıl Ordu. Önce kimse buna inanmadı. Ama 19 Ocak'ı 20 Ocak'a bağlayan gece umulmayan oldu ve Kızıl Ordu tankları tıpkı 70 yıl öncesindeki gibi Bakü'ye giriverdi. 1918'de Mehmet Emin Resulzade öncülüğünde kurulan Demokratik Azerbaycan Cumhuriyeti'nin 27 Nisan 1920'de Kızıl Ordu'nun paletleri altında ezilmesi gibi. Ama bu kez tarihin tekerrür etmesi bu kadarla kalacaktı. Bakü'deki ünlü Azatlık Meydanı'nı dolduran milyonlar kendilerini tankların önüne atıverdi. 130 kişi hayatını yitirdi, 700'ü yaralandı. Ama bu harekâttan sonra siyasetin dengeleri de değişti. Vezirov görevinden alındı ve yerine Moskova'nın 'has adamı' Ayaz Muttalibov getirildi. 
1993'e girildiğinde Elçibey yönetimi petrol anlaşmalarını belli bir noktaya getirmişti. 15 Haziran'da Ermenilerle muhtemelen Kelbecer'in geri alınması için masaya oturacaktı. Ülke ekonomik ve siyasi bağımsızlığa adım adım yaklaşıyordu. Ama bu kez devreye girecek olan Suret Hüseyinov, Elçibey'in kaderini değiştirecekti. Azeri lider, Gence'deki birliklerin komutanı olan Hüseyinov'a Karabağ'daki başarıları için kahramanlık unvanı vermişti. Ama onun hesabı başkaydı. Rusya'nın ve İran'ın desteğini aldığı söylenen Hüseyinov'un bir başka ilişkisi de o sıralarda Nahcivan'da bulunan KGB tedrisatından geçmiş Haydar Aliyev'leydi. Aliyev, Bakü'de yavaş yavaş etkinliğini artırmıştı. Söylentilere bakılırsa, Hüseyinov ile Aliyev arasında bağlantıyı Gaziyev sağlıyordu. Bu kez darbe 'geliyorum' diyordu. Elçibey, 3 Haziran'da Gence ve Bakü'deki olağanüstü hal ilanını uzatıp Gence'ye birlik gönderdi. Ama isyan bastırılamadı. Hüseyinov, Bakü'ye doğru harekete geçtiğinde Elçibey'e sürgün yolları görünmüştü. 
Bütöv Azerbaycan vetenim, Tebriz paytaxtimdir.
Bütöv azerbaycan deyildikde, insanin fikrinde ishqalci ruslar ve farslar terefinden parcalanmish, esaret altina alinmish türk veteni Böyük Azerbaycan coqrafiyasi yaranir. Azerbaycan türklerinin yashadiqi ata baba torpaqlari bezen farslarin, Ereblerin, Monqollarin ve Ruslarin caynaqina kecib. Ancaq onlar öz müsteqillikleri ve vahid Azerbaycan ideyasi uqrunda daim mübarize yürütmüshdür. Babalarimiz hec bir vaxt öz menliklerinden kenarlashmamishlar. Onlar ücün en aqir vaxtlar böyük vetenin parcalandiqi Gülüstan müqavilesi ile, yeni 1813-cü ilin Oktyabar ayinin 12-si tarixinde bashlamishdir.bu müqavile ile Azerbaycanin Naxcivan ve Irevan xanliqlari istisna olmaqla Araz cayinin shimalinda, qalan bütün torpaqlari Rusiyanin ishqal dairesine düshmüshdür. Rus ve Fars shovnizmi 1828-ci ilin fevral ayinin 21-de bir az da ireli gedib, Azerbaycan ücün en aqir olan Türkmencay sazishini baqlayiblar. Bu sazish, Azerbaycani üreyinden ikiye bölmüshdür. Sazishin ücüncü maddesine göre; Azerbaycanin bir evvelki herbde ishqal edilmish torpaqlarina elave olaraq Irevan ve Naxcivan xanliqlari da rusiyanin hakimiyyeti altina daxil edilmishdir. Rusiya, leqv etdiyi Irevan xanliqinin yerine 1850-ci ilde Ermeni vilayeti olan Yerevan Quberniyasini yaratmishdir. Ömrü boyu özüne mexsus dövlet üzü görmemish ve Azerbaycan torpaqlarina xaricden Car terefinden Ingilterenin de teshfiqi ile getizdirilen ve kicik bir azliq olan Ermeniler ücün gelecek vaxtlarda yaradilacaq Ermenistan dövletinin bünövresi qoyulmushdur.
Türkmencay sazishinden sonra, Azerbaycanin Araz cayinin shimalinda qalan torpaqlari ortadoks Rus carliqinin, Güneydeki torpaqlari da Fars hakimiyyetinin caynaqina düshmüshdür. Azerbaycan türlleri öz dillerini ve enenelerini davam etdirmek, öz müsteqil dövletlerini yaratmaq ideyasi uqrunda uzun ceken aqir mübarizeler aparmishdir.
Azerbaycan hem coqrafi cehetten hem de burda yashamish xalqlarin tarixi cehetden uzun müddetdir müxtelif xalqlara mensub tarixshünaslarin ve sherqshünaslarin diqqet merkezinde olmushdur. Ancaq Azerbaycan haqqindaki sistemli arashdirmalar kecmish sovetler birliyi vaxtinda daha cox shimali Azerbaycan tarixciliyinde Velikorusun siyasetiile uyqunlashilib ve Azerbaycan türklerinin tarixi ile baqli arashdirmalarda Türk ünsürü qesden arxa plana sixishdirilmish ve onun müqabilinde Azerbaycanli yaxud Azerbaycan xalqi kimi sözler xalqin yaddashina hekk edilmishdir. Dünyanin en vehshi ve qeddar, bir o qeder de sheytani surete malik fars shovnizminin yumruqu altinda olan Güney Azerbaycanda ise göz göre-göre burda yashayan türklerin guya Fars neslinden geldiyi ve onlarin xüsusile Selcuqiler terefinden türkleshdirildiyi tebliqati aparilmishdir. Halbuki Farslar indiki Iran coqrafiyasina cox sonralar Efqanistandan köcüb gelibler. Öz birliyini elden vermish xalq elbette bu cür böhtanlarin hedefine cevrilecekdir.
Iranda indi hakimiyyetde olan Islam fars rejimi, Türk hakimiyyetinin varliqini leqv eden Pehlevilerden mahiyyetce hec de ferqlenmir; cünki ikisi de fars shovnizminden, Fars milliyyetciliyinden cixish edir. Hakimiyyetden geden shahla hakimiyyete gelen mollalar arasinda ancaq saqqal ve calma (emmame) ferqi vardi; hetta lebbadeli xelef, boyunbaqi baqlamish selefinden de shovinist cixmishdir. Kommunizm nece ki, 70-il Rus shovnizminin üzünü örten ve onu dünyanin gözünden yayindiran perdeye cevrildise, eyniile dirnaq arasi Islam Rejimi, Shielik Fars Irqciliyinin üstüne cekilmish bir örtükdür. O örtüyü qaldirsaq altindan dünyanin en ecayib ve en vehshi, qansoran Fars Irqciliyinin suretini görerik.
Tarix, kecmishin aynasi ve milletler mübarizesinin qan qoxuyan dehshetine sehne olmush hengameler meydanidir. Her milletin bashina gelmish dehshetli hadiseler ve qarshisina cixmish fürsetler, üzleshdiyi uqursuzluqlar, uqurlar, xoshbextlikler ancaq onun öz tarixinde eksini tapir. Tarix, yola salinmish vaxtin tecrübelerle dolu cemi ve gelecek zamanlarin da tumudur. O toxumu nece ve hansi meqsedle atsan qarshina onun behresi de o cür cixacaqdir. Tessüfler olsun ki, tarixi qanla yazmayan ve yashadiqi veten torpaqlari bashdan ayaqa qanla suvarilmayan milletler diger xalqlarin, Atatürk demishken shikari olubdur. Öz milli menliyini derk etme shüuruna cata bilmeyen xalqlarin, deyildiyi kimi; oqullari qul, qizlari ise cariyye olmushdur. Biz Türklerin tarixi qehremanliqlarla doludur. Tarix boyu her esre öz möhrümüzü vurmushuq ve bütün özünü medeni sayan xalqlar zaqalarda yashayarken, biz imperiyalar yaratmishiq. Cin seddinden, Adriatik denizine kimi her coqrafiyada medeni abidelerimizi tarixin sinesine hekk etmishik. Azerbaycan türkleri, tarixin bashlanishindan üzü beri böyük türk xalqinin sherefli bir qolu; lakin bashi belali üzvü olmushdur.
Azerbaycan türklerinin böyük rehberi ve Cumhuriyyetimizin yaradicisi Mehemmed Emin Resulzade „Azerbaycanin Kültür Gelenekleri“ adli eserinde, Azerbaycanin din, medeniyyet ve etnik birliyini elmi shekilde sherh etmishdir. Azerbaycanda din birliyi, islam dininin burada yayilmasiyla yaranmish ve bununla da medeniyyet birliyi daha da güclenmishdir. Etnik birliyin bu günkü durumu, yeni oquz tayfalarinin aparici mövqeye kecmesi ise cox sonralar olmushdur. Bu prosesin en suretli pillesi X-esrde bashlamish ve XIV-ci esre kimi davam etmishdir. Bu dövrde böyuk hadiseler yaranmish, Oquz tayfalarinin axinlari, sonra ise Monqol ishqallari Azerbaycani bugünkü surete bürünmesinde esas amile cevrilmishdir. Azerbaycan Islam dinini VIII-ci esrde qebul etmish, Islam medeniyyetini menimsemish, tarix boyu Türk dünyasi ücün göturdüyü rolu daha böyük bir ezemetle yürütmeye davam etmishdir. Azerbaycanin böyük dövlet xadimi Sheyx Mehemmed Xiyabani demishken, onun medh edilmeye ehtiyaci yoxdur.
Bu gün Azerbaycan Türkleri bir coqrafi sahede parcalanmish halda yashayirlar. 1991-ci ilde Azerbaycanin shimal hissesi Ruslarin esaretinden xilas olub öz müsteqilliyini qazansa da, Azerbaycanin Güney hissesi ve burada yashayan 35-milyonu öten Türk, Fars shovnizminin cilovunu elinde tutan dini rejimin esareti altindadir. Bir sözle, Azerbaycan deyildiyi vaxt tekce Qafkazda yerleshen torpaqlar yox, Araz cayindan cenubda genish erazileri ehate eden, Kenger körfezinedek (fars körfezi) Türk veteni göz önüne gelmelidir.
Nehayet, XXI-ci yüzilliyin bashlanqicinda Bütöv Azerbaycan ideyasinin reallashmasi ideyasi prosesi bashlamishdir. Biz Azerbaycan Türkleri yeqin bilirik ki, Rus ve Fars ishqalci siyasetinin parcaladiqi vahid Azerbaycan veteni berpa edilecekdir. Böyük Türk dünyasinin 45-milyondan artiq sherefli övladlari Bütöv, Müsteqil ve Demokratik Azerbaycan Dövletini yaradacaqdir. Bu heqiqeti Allah ve tarix, bizim boynumuza bir öhtelik kimi qoymushdur. Bu Müqeddes ve sherefli yolda mübariz olmaq her qeyretli Azerbaycan Türkünün boynunun borcudur.
O müqeddes güne ciyin-ciyine addim-addim yaxinlashiriq. Uqur olsun!!
Bütöv azerbaycan deyildikde, insanin fikrinde ishqalci ruslar ve farslar terefinden parcalanmish, esaret altina alinmish türk veteni Böyük Azerbaycan coqrafiyasi yaranir. Azerbaycan türklerinin yashadiqi ata baba torpaqlari bezen farslarin, Ereblerin, Monqollarin ve Ruslarin caynaqina kecib. Ancaq onlar öz müsteqillikleri ve vahid Azerbaycan ideyasi uqrunda daim mübarize yürütmüshdür. Babalarimiz hec bir vaxt öz menliklerinden kenarlashmamishlar. Onlar ücün en aqir vaxtlar böyük vetenin parcalandiqi Gülüstan müqavilesi ile, yeni 1813-cü ilin Oktyabar ayinin 12-si tarixinde bashlamishdir.bu müqavile ile Azerbaycanin Naxcivan ve Irevan xanliqlari istisna olmaqla Araz cayinin shimalinda, qalan bütün torpaqlari Rusiyanin ishqal dairesine düshmüshdür. Rus ve Fars shovnizmi 1828-ci ilin fevral ayinin 21-de bir az da ireli gedib, Azerbaycan ücün en aqir olan Türkmencay sazishini baqlayiblar. Bu sazish, Azerbaycani üreyinden ikiye bölmüshdür. Sazishin ücüncü maddesine göre; Azerbaycanin bir evvelki herbde ishqal edilmish torpaqlarina elave olaraq Irevan ve Naxcivan xanliqlari da rusiyanin hakimiyyeti altina daxil edilmishdir. Rusiya, leqv etdiyi Irevan xanliqinin yerine 1850-ci ilde Ermeni vilayeti olan Yerevan Quberniyasini yaratmishdir. Ömrü boyu özüne mexsus dövlet üzü görmemish ve Azerbaycan torpaqlarina xaricden Car terefinden Ingilterenin de teshfiqi ile getizdirilen ve kicik bir azliq olan Ermeniler ücün gelecek vaxtlarda yaradilacaq Ermenistan dövletinin bünövresi qoyulmushdur.
Türkmencay sazishinden sonra, Azerbaycanin Araz cayinin shimalinda qalan torpaqlari ortadoks Rus carliqinin, Güneydeki torpaqlari da Fars hakimiyyetinin caynaqina düshmüshdür. Azerbaycan türlleri öz dillerini ve enenelerini davam etdirmek, öz müsteqil dövletlerini yaratmaq ideyasi uqrunda uzun ceken aqir mübarizeler aparmishdir.
Azerbaycan hem coqrafi cehetten hem de burda yashamish xalqlarin tarixi cehetden uzun müddetdir müxtelif xalqlara mensub tarixshünaslarin ve sherqshünaslarin diqqet merkezinde olmushdur. Ancaq Azerbaycan haqqindaki sistemli arashdirmalar kecmish sovetler birliyi vaxtinda daha cox shimali Azerbaycan tarixciliyinde Velikorusun siyasetiile uyqunlashilib ve Azerbaycan türklerinin tarixi ile baqli arashdirmalarda Türk ünsürü qesden arxa plana sixishdirilmish ve onun müqabilinde Azerbaycanli yaxud Azerbaycan xalqi kimi sözler xalqin yaddashina hekk edilmishdir. Dünyanin en vehshi ve qeddar, bir o qeder de sheytani surete malik fars shovnizminin yumruqu altinda olan Güney Azerbaycanda ise göz göre-göre burda yashayan türklerin guya Fars neslinden geldiyi ve onlarin xüsusile Selcuqiler terefinden türkleshdirildiyi tebliqati aparilmishdir. Halbuki Farslar indiki Iran coqrafiyasina cox sonralar Efqanistandan köcüb gelibler. Öz birliyini elden vermish xalq elbette bu cür böhtanlarin hedefine cevrilecekdir.
Iranda indi hakimiyyetde olan Islam fars rejimi, Türk hakimiyyetinin varliqini leqv eden Pehlevilerden mahiyyetce hec de ferqlenmir; cünki ikisi de fars shovnizminden, Fars milliyyetciliyinden cixish edir. Hakimiyyetden geden shahla hakimiyyete gelen mollalar arasinda ancaq saqqal ve calma (emmame) ferqi vardi; hetta lebbadeli xelef, boyunbaqi baqlamish selefinden de shovinist cixmishdir. Kommunizm nece ki, 70-il Rus shovnizminin üzünü örten ve onu dünyanin gözünden yayindiran perdeye cevrildise, eyniile dirnaq arasi Islam Rejimi, Shielik Fars Irqciliyinin üstüne cekilmish bir örtükdür. O örtüyü qaldirsaq altindan dünyanin en ecayib ve en vehshi, qansoran Fars Irqciliyinin suretini görerik.
Tarix, kecmishin aynasi ve milletler mübarizesinin qan qoxuyan dehshetine sehne olmush hengameler meydanidir. Her milletin bashina gelmish dehshetli hadiseler ve qarshisina cixmish fürsetler, üzleshdiyi uqursuzluqlar, uqurlar, xoshbextlikler ancaq onun öz tarixinde eksini tapir. Tarix, yola salinmish vaxtin tecrübelerle dolu cemi ve gelecek zamanlarin da tumudur. O toxumu nece ve hansi meqsedle atsan qarshina onun behresi de o cür cixacaqdir. Tessüfler olsun ki, tarixi qanla yazmayan ve yashadiqi veten torpaqlari bashdan ayaqa qanla suvarilmayan milletler diger xalqlarin, Atatürk demishken shikari olubdur. Öz milli menliyini derk etme shüuruna cata bilmeyen xalqlarin, deyildiyi kimi; oqullari qul, qizlari ise cariyye olmushdur. Biz Türklerin tarixi qehremanliqlarla doludur. Tarix boyu her esre öz möhrümüzü vurmushuq ve bütün özünü medeni sayan xalqlar zaqalarda yashayarken, biz imperiyalar yaratmishiq. Cin seddinden, Adriatik denizine kimi her coqrafiyada medeni abidelerimizi tarixin sinesine hekk etmishik. Azerbaycan türkleri, tarixin bashlanishindan üzü beri böyük türk xalqinin sherefli bir qolu; lakin bashi belali üzvü olmushdur.
Azerbaycan türklerinin böyük rehberi ve Cumhuriyyetimizin yaradicisi Mehemmed Emin Resulzade „Azerbaycanin Kültür Gelenekleri“ adli eserinde, Azerbaycanin din, medeniyyet ve etnik birliyini elmi shekilde sherh etmishdir. Azerbaycanda din birliyi, islam dininin burada yayilmasiyla yaranmish ve bununla da medeniyyet birliyi daha da güclenmishdir. Etnik birliyin bu günkü durumu, yeni oquz tayfalarinin aparici mövqeye kecmesi ise cox sonralar olmushdur. Bu prosesin en suretli pillesi X-esrde bashlamish ve XIV-ci esre kimi davam etmishdir. Bu dövrde böyuk hadiseler yaranmish, Oquz tayfalarinin axinlari, sonra ise Monqol ishqallari Azerbaycani bugünkü surete bürünmesinde esas amile cevrilmishdir. Azerbaycan Islam dinini VIII-ci esrde qebul etmish, Islam medeniyyetini menimsemish, tarix boyu Türk dünyasi ücün göturdüyü rolu daha böyük bir ezemetle yürütmeye davam etmishdir. Azerbaycanin böyük dövlet xadimi Sheyx Mehemmed Xiyabani demishken, onun medh edilmeye ehtiyaci yoxdur.
Bu gün Azerbaycan Türkleri bir coqrafi sahede parcalanmish halda yashayirlar. 1991-ci ilde Azerbaycanin shimal hissesi Ruslarin esaretinden xilas olub öz müsteqilliyini qazansa da, Azerbaycanin Güney hissesi ve burada yashayan 35-milyonu öten Türk, Fars shovnizminin cilovunu elinde tutan dini rejimin esareti altindadir. Bir sözle, Azerbaycan deyildiyi vaxt tekce Qafkazda yerleshen torpaqlar yox, Araz cayindan cenubda genish erazileri ehate eden, Kenger körfezinedek (fars körfezi) Türk veteni göz önüne gelmelidir.
Nehayet, XXI-ci yüzilliyin bashlanqicinda Bütöv Azerbaycan ideyasinin reallashmasi ideyasi prosesi bashlamishdir. Biz Azerbaycan Türkleri yeqin bilirik ki, Rus ve Fars ishqalci siyasetinin parcaladiqi vahid Azerbaycan veteni berpa edilecekdir. Böyük Türk dünyasinin 45-milyondan artiq sherefli övladlari Bütöv, Müsteqil ve Demokratik Azerbaycan Dövletini yaradacaqdir. Bu heqiqeti Allah ve tarix, bizim boynumuza bir öhtelik kimi qoymushdur. Bu Müqeddes ve sherefli yolda mübariz olmaq her qeyretli Azerbaycan Türkünün boynunun borcudur.
O müqeddes güne ciyin-ciyine addim-addim yaxinlashiriq. Uqur olsun!!
Hikmet ibrahimoqlu.
Baki Icheri Sheher
Baki Icheri Sheher
Könlüm quşu qanad çalmaz sensiz bir an, Azerbaycan!
Xoş günlerin getmir müdam xeyalımdan, Azerbaycan!
Senden uzaq düşsem de men,eşqin ile yaşayıram,
Yaralanmış qelbim kimi qelbi viran Azerbaycan!
Bütün dünya bilir senin qüdretinle,dövletinle
Abad olub, azad olub mülki-İran, Azerbaycan!
Bisütuni-İnqilabda Şirin-Veten üçün Ferhad
Külüng vurmuş öz başına zaman-zaman, Azerbaycan!
Veten eşqi mektebinde can vermeyi öyrenmişik,
Ustadımız deyib;heçdir Vetensiz can, Azerbaycan!
Qurtarmaqçün zalimlerin elinden Rey şümşadını,
Öz şümşadın başdan-başa olub al-qan, Azerbaycan!
Ya rebb,nedir bir bu qeder ürekleri qan etmeyin?
Qolubağlı qalacaqdır ne vaxtadek, Azerbaycan?
İgidlerin İran üçün şehid olub evezinde
Derd almısan, qem almısan sen İrandan, Azerbaycan!
Övladların ne vaxtadek terki-Veten olacaqdır?
El-ele ver!Üsyan eyle!Oyan!Oyan!Azerbaycan!
Besdir feraq odlarından kül elendi başımıza,
Dur ayağa!Ya azad ol, ya tamam yan, Azerbaycan!
Şehriyarın üreyi de seninkitek yaralıdır,
Azadlıqdır sene melhem, mene derman, Azerbaycan!
Mehemmedhüseyn Şehriyar
Ayağa dur Azərbaycan !!!
Nə yatmısan qoca vulkan, səninləyəm !
Ayağa dur. Azərbaycan, səninləyəm !
Səndən qeyri,
biz hər şeyi bölə billik.
Səndən qeyri,
Biz hamımız ölə billik.
Bu Şəhriyar harayıdır,
Bu Bəxtiyar harayıdır.
Ayağa dur Azərbaycan!
Bunu bizə zaman deyir,
Məzarından baş qaldıran baban deyir:
- Nər oğlu nər səninləyəm!
Səninləyəm silah tutan,
kulung tutan , yaba tutan,
Kösöy tutan nişanlı ər səninləyəm!
Səninləyəm qız atası,
Hanı nərən , hanı səsin?
Hani andın?
Yoxsa sən də yatmışlara, batmışlara,
Qeyrətini satmışlara xırdalandın?
Gözünü sil vətən oğlu,
Ayağa qalx!
Üfüqünə bir yaxşı bax,
Sərhədinə bir yaxşı bax,
Sərhədinin kəməndinə bir yaxşı bax!
Dur içindən qorxunu boğ,
Ölümünlə qalımını ayırd elə.
Dur içindən dovşanı qov,
Dur özünü Boz Qurd elə!
Varım - yoxum səninləyəm,
Azım - çoxum səninləyəm,
Şirin yuxum səninləyəm
Yıxın məni söz atından, -
Atın məni tank altına,
Əzin məni xıncım - xıncım,
Kəsmir əgər söz qılıncım.
Didin məni didim - didim,
Atın məni tank altına.
Qundaqdakı bir körpəni xilas edim.
Səninləyəm,
Sözü qəmli, özü dəmli
rəhbər adam!
1918 -də vuruşurdu
danışmirdı rəncbər atan,
rəncbər atam!
Oyat bizi ey yaradan səninləyəm !
Ya birmərrə yatırt bizi,
Ya birmərrə oyat bizi.
Ya yenidən yarat bizi!
Ey yaradan, səninləyəm!
Səninləyəm yatmış vulkan.
Səninləyəm!
Ayağa dur Azərbaycan,
Səninləyəm!
Məndən ötdü, qardaşıma dəydi.
Ey daşlaşan, torpaqlaşan
ulu babam,
Bu günümdən dünənimə uzaqlaşan,
ulu babam,
Küləkləşən, dumanlaşan ruhunla sən
Ayağa dur səninləyəm !
Səs getməyən,
əl yetməyən
Qədim tarix dərəsindən
Səs ver mənim səsimə san:
Sənə gələn, səndən ötən
nəydi belə?
Səndən ötüb qardaşına dəydi belə?!
Bununlamı neçə dəfə
Ata-oğul qardaş hissi haçalandı,
Bir şəhərin,
Beş qardaşın xanlığına parçalandı ?!
O zamanmı biti bizim dilimizin
"sənin", "mənim" qabarı da?
O zamanmı bitdi bizim dilimizin
"Haralısan" damarı da?....
Səninləyəm, ulu babam?
Bu məsəli kimdi yazan?
Hansı soysuz ata idi,
Ataların imzasını
Çəkib ona möhür basan?!
Adınızı dastanlardan oğrayaram,
Ruhunuzu qıyma qıyma doğrayaram,
Qara Çoban,
Ulu Babək,
Dəli Domrul ,
Ey Xan Eyvaz ,
Giziroğlu Mustafabəy .
Əgər ki , siz
Bu məsələ qol çəkdiniz !
Sonra , sonra hansınızsa
Xalqa gələn bir qəzadan
Öz başını yana əydi ,
O qəza bir topa dönüb
Səttarxanın tifaqına
yaman dəydi ,
Məndən ötdü !...
Məndən ötdü !....
Sevincə bax , qeyrətə bax !
Bunu yazan xilqətə bax !
Məndən ötdü ...
Qulağımdan getmir bu səs ,
Zərbələri qardaşına ,
Sirdaşına ötürən kəs
Elə bil ki bax bu gecə
Qulağımın dibindəcə
Xətainin süqutuna qəh - qəh çəkdi .
Sonra , sonra
Səhərəcən başına yüzqədəh çəkdi .
O qəh -qəhin dalğasından ,
O məstliyi baş fırladan
Havasından qopan daşdı ----
Azərbaycan torpağında
Araz boyda şırım açdı .
Məndən ötdü .....
Bunu dedi Şəki xanı ,
Bunu dedi bakı xanı ,
Bunu dedi İbrahim xan ,
Fətəli xan , Kəlbəli xan ...
Qəza ötsün - məndən , - dedi ;
Ötən kimi mən dedi ;
Mən deyən bir ölkədə
Nə qədər xan .
Onlar mən -mən deyən yerdə
Sən olmadın Azərbaycan !
Səni səndən alıb belə
Yüz illərlə uyutdular ,
Səni səndə ələdilər .
Səni səndə üyütdülər .
Dibək oldun öz duzunla ,
öz daşınla .
Ögey oldun ,
doğma , ekiz qardaşınla ---
Məndən ötdüdeyənlərin qeyrətindən ,
Namusunu yeyənlərin qeyrətindən !
Ey daşlaşan , torpaqlaşan ulu babam !
Bu günümdən dünənimə uzaqlaşan ulu babam !
Ayağa dur !
Dəfn etdiyim məsələnin
Başdaşına
Bir təəssüf xatirəsi yazıb , yondur :
Səndən ötən mənə dəydi ,
Məndən ötən sənə dəydi ,
Səndən ,məndən ötən zərbə
Vətən , Vətən , sənə dəydi ...
Biz hamımız ölə billik.
Bu Şəhriyar harayıdır,
Bu Bəxtiyar harayıdır.
Ayağa dur Azərbaycan!
Bunu bizə zaman deyir,
Məzarından baş qaldıran baban deyir:
- Nər oğlu nər səninləyəm!
Səninləyəm silah tutan,
kulung tutan , yaba tutan,
Kösöy tutan nişanlı ər səninləyəm!
Səninləyəm qız atası,
Hanı nərən , hanı səsin?
Hani andın?
Yoxsa sən də yatmışlara, batmışlara,
Qeyrətini satmışlara xırdalandın?
Gözünü sil vətən oğlu,
Ayağa qalx!
Üfüqünə bir yaxşı bax,
Sərhədinə bir yaxşı bax,
Sərhədinin kəməndinə bir yaxşı bax!
Dur içindən qorxunu boğ,
Ölümünlə qalımını ayırd elə.
Dur içindən dovşanı qov,
Dur özünü Boz Qurd elə!
Varım - yoxum səninləyəm,
Azım - çoxum səninləyəm,
Şirin yuxum səninləyəm
Yıxın məni söz atından, -
Atın məni tank altına,
Əzin məni xıncım - xıncım,
Kəsmir əgər söz qılıncım.
Didin məni didim - didim,
Atın məni tank altına.
Qundaqdakı bir körpəni xilas edim.
Səninləyəm,
Sözü qəmli, özü dəmli
rəhbər adam!
1918 -də vuruşurdu
danışmirdı rəncbər atan,
rəncbər atam!
Oyat bizi ey yaradan səninləyəm !
Ya birmərrə yatırt bizi,
Ya birmərrə oyat bizi.
Ya yenidən yarat bizi!
Ey yaradan, səninləyəm!
Səninləyəm yatmış vulkan.
Səninləyəm!
Ayağa dur Azərbaycan,
Səninləyəm!
Məndən ötdü, qardaşıma dəydi.
Ey daşlaşan, torpaqlaşan
ulu babam,
Bu günümdən dünənimə uzaqlaşan,
ulu babam,
Küləkləşən, dumanlaşan ruhunla sən
Ayağa dur səninləyəm !
Səs getməyən,
əl yetməyən
Qədim tarix dərəsindən
Səs ver mənim səsimə san:
Sənə gələn, səndən ötən
nəydi belə?
Səndən ötüb qardaşına dəydi belə?!
Bununlamı neçə dəfə
Ata-oğul qardaş hissi haçalandı,
Bir şəhərin,
Beş qardaşın xanlığına parçalandı ?!
O zamanmı biti bizim dilimizin
"sənin", "mənim" qabarı da?
O zamanmı bitdi bizim dilimizin
"Haralısan" damarı da?....
Səninləyəm, ulu babam?
Bu məsəli kimdi yazan?
Hansı soysuz ata idi,
Ataların imzasını
Çəkib ona möhür basan?!
Adınızı dastanlardan oğrayaram,
Ruhunuzu qıyma qıyma doğrayaram,
Qara Çoban,
Ulu Babək,
Dəli Domrul ,
Ey Xan Eyvaz ,
Giziroğlu Mustafabəy .
Əgər ki , siz
Bu məsələ qol çəkdiniz !
Sonra , sonra hansınızsa
Xalqa gələn bir qəzadan
Öz başını yana əydi ,
O qəza bir topa dönüb
Səttarxanın tifaqına
yaman dəydi ,
Məndən ötdü !...
Məndən ötdü !....
Sevincə bax , qeyrətə bax !
Bunu yazan xilqətə bax !
Məndən ötdü ...
Qulağımdan getmir bu səs ,
Zərbələri qardaşına ,
Sirdaşına ötürən kəs
Elə bil ki bax bu gecə
Qulağımın dibindəcə
Xətainin süqutuna qəh - qəh çəkdi .
Sonra , sonra
Səhərəcən başına yüzqədəh çəkdi .
O qəh -qəhin dalğasından ,
O məstliyi baş fırladan
Havasından qopan daşdı ----
Azərbaycan torpağında
Araz boyda şırım açdı .
Məndən ötdü .....
Bunu dedi Şəki xanı ,
Bunu dedi bakı xanı ,
Bunu dedi İbrahim xan ,
Fətəli xan , Kəlbəli xan ...
Qəza ötsün - məndən , - dedi ;
Ötən kimi mən dedi ;
Mən deyən bir ölkədə
Nə qədər xan .
Onlar mən -mən deyən yerdə
Sən olmadın Azərbaycan !
Səni səndən alıb belə
Yüz illərlə uyutdular ,
Səni səndə ələdilər .
Səni səndə üyütdülər .
Dibək oldun öz duzunla ,
öz daşınla .
Ögey oldun ,
doğma , ekiz qardaşınla ---
Məndən ötdüdeyənlərin qeyrətindən ,
Namusunu yeyənlərin qeyrətindən !
Ey daşlaşan , torpaqlaşan ulu babam !
Bu günümdən dünənimə uzaqlaşan ulu babam !
Ayağa dur !
Dəfn etdiyim məsələnin
Başdaşına
Bir təəssüf xatirəsi yazıb , yondur :
Səndən ötən mənə dəydi ,
Məndən ötən sənə dəydi ,
Səndən ,məndən ötən zərbə
Vətən , Vətən , sənə dəydi ...
